Współczesne organizacje coraz częściej zdają sobie sprawę, że aby osiągnąć wysoką efektywność i innowacyjność, niezbędne jest zapewnienie pracownikom bezpieczeństwa psychologicznego. To właśnie przekonanie o możliwości wyrażania własnych opinii, dzielenia się pomysłami czy zgłaszania obaw bez lęku przed negatywnymi konsekwencjami tworzy fundament sprzyjający kreatywności i adaptacyjności. W tym kontekście rola przywództwa nabiera szczególnego znaczenia – to liderzy mają największy wpływ na kształtowanie kultury organizacyjnej, w której członkowie zespołu mogą realizować swój potencjał.
Definicja bezpieczeństwa psychologicznego
Bezpieczeństwo psychologiczne to stan, w którym członkowie zespołu są przekonani, że mogą podejmować interpersonalne ryzyko – na przykład wyrażać kontrowersyjne opinie, zgłaszać błędy czy dzielić się innowacyjnymi pomysłami – bez obawy przed odrzuceniem czy represjami. Koncepcja ta została spopularyzowana przez profesor Harvard Business School Amy Edmondson, której badania wykazały, że zespoły o wysokim poziomie bezpieczeństwa psychologicznego wykazują wyższą efektywność, lepszą zdolność uczenia się oraz większą innowacyjność.
Rola lidera w kształtowaniu bezpieczeństwa psychologicznego
Zachowanie i działanie lidera to najważniejszy czynnik budowania środowiska sprzyjającego bezpieczeństwu psychologicznemu. Celowo mówię o zachowaniach i działaniach, a nie osobowości lidera czy jego dobrych intencjach. Bez umówienia się z zespołem na określone standardy pracy i relacji w zespole, „miły lider” może co najwyżej stworzyć relacje podobne do przytulnego klubu. A to zaprzeczenie idei bezpieczeństwa psychologicznego, które jest środkiem do wysokiej efektywności, innowacyjności zespołu i jego dobrostanu a nie celem samym w sobie. Dobra wiadomość jest taka, że kompetencji wspierających bezpieczeństwo psychologiczne można się nauczyć.
Kluczowe strategie przywódcze wspierające bezpieczeństwo psychologiczne
Aby skutecznie budować bezpieczeństwo psychologiczne, liderzy powinni wdrożyć szereg praktyk i strategii, które umożliwiają swobodną wymianę myśli i opinii w zespole. Do najważniejszych z nich należą:
1. Budowanie kultury otwartości – Lider powinien zachęcać do dzielenia się pomysłami, nawet jeżeli bywają one niekonwencjonalne. Ważne jest, aby każda opinia była traktowana z szacunkiem, co umożliwia rozwój kreatywności oraz wzmacnia poczucie przynależności do zespołu.
2. Promowanie uczenia się na błędach – Warto przekształcić tradycyjne podejście do błędów w postrzeganie ich jako cenne źródło nauki. Przyjmowanie porażek jako elementu procesu rozwojowego pomaga budować atmosferę, w której eksperymentowanie i innowacyjność są normą. Mówimy o tak zwanych „porażkach wynikających z dobrych intencji” a nie o porażkach będących wynikiem zaniedbania lub lekceważenia standardów jakości czy bezpieczeństwa.
3. Budowanie w zespole poczucia przynależności – grania w jednej drużynie, aby każdy w zespole mógł poprosić o pomoc oraz takiej pomocy członkom zespołu udzielał.
4. Transparentność i otwarta komunikacja – To dotyczy zarówno lidera, który jest transparentny i konsekwentny w swoich oczekiwaniach oraz zespołu, które trudne rozmowy jest w stanie prowadzić w sposób otwarty. Tworzenie przestrzeni, w której takie rozmowy mogą się odbywać jest zadaniem lidera.
Kompetencje lidera wspierające bezpieczeństwo psychologiczne
- Umiejętności komunikacyjne są kluczowe dla budowania środowiska opartego na wzajemnym zrozumieniu. Umiejętność aktywnego słuchania, wsłuchiwania się w potrzeby i obawy pracowników stanowi kluczowy element skutecznej komunikacji. Liderzy, którzy praktykują aktywne słuchanie, potrafią szybciej rozpoznać problemy i skuteczniej wspierać swoich współpracowników. Z drugiej strony liderzy powinni umieć jasno zakomunikować oczekiwania odnośnie do standardów pracy oraz akceptowanych i nieakceptowanych zachowań w zespole. Warto w tym miejscu wspomnieć, że stawianie ambitnych wyzwań zespołowi, aby przekraczali swoje własne ograniczenia jest skuteczne długofalowo wyłącznie w środowisku, w którym istnieje bezpieczeństwo psychologiczne.
- Informacja zwrotna od lidera w postaci częstego doceniania, sesji feedbackowych, ale także proszenie o feedback.
- Modelowanie zachowań przez lidera. Najlepszym sposobem na budowanie bezpieczeństwa psychologicznego jest dawanie przykładu. Liderzy, którzy otwarcie dzielą się swoimi doświadczeniami, przyznają do błędów i aktywnie uczą się na nich, inspirują swoich współpracowników do podobnych postaw.
Wyzwania i przeszkody
Mimo oczywistych korzyści wynikających z budowania bezpieczeństwa psychologicznego, liderzy często mogą napotykać trudności. W organizacjach o silnie hierarchicznym charakterze lub w kulturach, gdzie wyrażanie odmiennej opinii jest rzadko praktykowane, wdrożenie strategii otwartości może wymagać większych nakładów czasu i wysiłku. Dodatkowym wyzwaniem jest przezwyciężenie indywidualnych oporów przed zmianą oraz budowanie zaufania w środowisku, w którym wcześniej panowała atmosfera niepewności.
Podsumowanie
Bezpieczeństwo psychologiczne w zespole to nie tylko modny termin, ale realny czynnik wpływający na efektywność, innowacyjność i adaptacyjność zespołu. Kluczową rolę w budowaniu takiego środowiska odgrywa przywództwo, które poprzez transparentność, aktywne słuchanie, modelowanie pozytywnych zachowań oraz konsekwentne budowanie kultury otwartości tworzy podstawy do wysokiej efektywności zespołu.
