Asertywność i zdrowe granice Klucz do dbania o kondycję psychiczną w pracy

Baza Wiedzy II Edycja

Iga Machalewska

Pracodawcy na całym świecie stają obecnie w obliczu wyzwań związanych ze wzrostem poziomu stresu i rozprzestrzenianiem się wypalenia zawodowego oraz borykają się ze spadkiem zaangażowania i motywacji pracowników. Wszyscy doświadczamy tego w różnym stopniu – od codziennego stresu po pogorszenie stanu zdrowia psychicznego.

Dane przedstawione w raportach dotyczących zdrowia psychicznego są coraz bardziej niepokojące: blisko trzy czwarte Polaków obserwuje u siebie pogorszenie stanu zdrowia psychicznego i symptomy depresji (1), 41% pracowników czuje się przeciążonymi emocjonalnie, 26% często odczuwa stres w pracy (2).

W świecie pracy zdalnej firmy podejmują liczne inicjatywy mające na celu pomoc z istniejącymi problemami ze zdrowiem psychicznym. Jednak bez wykształcenia podstawowych umiejętności, które na co dzień sprzyjają dobrostanowi, takie podejście może być raptem „przyklejeniem plasterka na otwartą ranę”. Według WHO „Zdrowie to nie tylko brak choroby, lecz pełen dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka”. Być może zgodnie z zasadą, że lepiej zapobiegać niż leczyć, warto zadbać o kondycję psychiczną jeszcze zanim pojawią się u nas symptomy wypalenia zawodowego bądź kryzys. Tutaj wkracza asertywność!

Asertywność w pracy to między innymi umiejętność stawiania granic, która pozwala dbać o siebie, jednocześnie szanując potrzeby innych. To kluczowy element radzenia sobie w trudnych sytuacjach, który może przyczynić się do poprawy jakości życia i relacji w miejscu pracy.

Postawa asertywna pomaga nam między innymi:

żyć w zgodzie ze sobą, wyrażać swoje uczucia i myśli, respektując prawa moich współpracowników,
bronić się przed negatywnym działaniem innych.

Komunikując się w sposób asertywny możemy:

skutecznie dbać o własne interesy, jednocześnie szanując innych,
zwiększyć motywację i skuteczność w działaniu,
radzić sobie z sytuacjami konfliktowymi w pozytywny sposób,
wzmacniać poczucie własnej wartości,
dostosowywać sposób komunikacji do różnych sytuacji i osób, przekazując konstruktywną opinię.

Czym właściwie jest asertywność?

Asertywność to nie tylko sposób komunikacji, ale także postawa życiowa, która pozwala nam żyć w zgodzie ze sobą i innymi i przejawia się w bardzo wielu codziennych zachowaniach w pracy i życiu osobistym, rodzinnym:

To sposób porozumiewania się z ludźmi stanowczy, ale jednocześnie traktujący drugiego człowieka w sposób pełen szacunku.
To umiejętność obrony swoich praw, interesów, potrzeb. Zaczyna się od świadomości i pozwolenia sobie na własne prawa – mam prawo do tego, by zadbać o siebie, o swój sen, o swój rozwój, o swoją przestrzeń, o to by zdrowo się odżywiać. Bez świadomości tych podstawowych praw bardzo szybko wkroczymy na ścieżkę do wypalenia.
To umiejętność wyrażania własnych myśli i emocji bez narzucania ich innym.
To wywieranie wpływu na innych ludzi oraz bycie ekspansywnym w sposób nieagresywny i bez używania manipulacji. Przejawia się w proszeniu o pomoc wtedy, gdy jest nam potrzebna, wydawaniu poleceń, krytykowaniu, dawaniu informacji zwrotnej.

Zdarza się, że stawianie granic, szczególnie na początku naszej drogi do asertywności, jest rozumiane po prostu jako mówienie „nie” i odgradzanie się w ten sposób od innych. W rzeczywistości asertywność jest czymś zupełnie innym. Nie chodzi nam o stawianie murów i sztywnej obrony interesów, ale o to, by dobrze poczuć się we własnej skórze, a jednocześnie traktować drugiego człowieka w sposób pełen szacunku. Dlatego tak ważne jest, byśmy rozumieli, czym jest asertywność i czym różni się od uległości i agresji, ponieważ ich konsekwencje dla naszego zdrowia psychicznego są bardzo odmienne.

Jeśli czujesz, że często reagujesz w pracy w sposób uległy, pamiętaj, że długotrwałe utrzymywanie takiej postawy może prowadzić do obniżenia samooceny. Komunikując się w sposób uległy, zaniedbujemy własne potrzeby i godzimy się na spełnienie potrzeb innych, co z kolei może prowadzić do utraty kontroli nad własnym życiem. Unikanie wyrażania swoich myśli i potrzeb może prowadzić do stresu, napięcia i niezdrowych relacji.

Po drugiej stronie spektrum mamy postawę agresywną, która wyraża się w przemocy i naruszaniu praw innych, ale miewa też bardzo subtelne odmiany. Często polega m.in. na zrzucaniu odpowiedzialności za własne uczucia na innych (“Dlaczego ty zawsze doprowadzasz mnie do granic wytrzymałości?”).

Asertywność w praktyce

Wyobraź sobie na przykład, że jesteś jedyną kobietą na spotkaniu, w którym poza Tobą uczestniczy siedmiu mężczyzn. Przewodniczący prosi Cię o robienie notatek, a Ty odpowiadasz z wyczuwalną pretensją w głosie: „Na pewno nie, mam dość bycia sekretarką tylko dlatego, że jestem jedyną kobietą w grupie”. Taka komunikacja będzie skuteczna krótkoterminowo (nie będziesz robić notatek), ale w dłuższej perspektywie może prowadzić do utraty relacji i szacunku, a to z kolei może prowadzić do niskiej samooceny.

Z kolei dzięki postawie asertywnej możemy zadbać o nasze potrzeby komunikując je w sposób zachęcający do szukania wspólnych rozwiązań. Na przykład: “Widzę, że najczęściej przypada mi rola sekretarki, być może dlatego, że jestem tu jedyną kobietą. Czuję się w związku z tym mniej ważną częścią zespołu. Chciałabym, żebyśmy zespołowo ustalili pewne zasady.”

Korzyści z bycia asertywnym

Bycie asertywnym oferuje wiele korzyści:

poprawia relacje (komunikacja z przełożonymi i z zespołem jest bardziej produktywna.);
zwiększa sprawczość i wpływa na regulację stresu;
ułatwia zarządzanie emocjami;
wiąże się z mniejszym lękiem i mniejszym ryzykiem depresji oraz ogólnie z rzadszym zapadaniem na choroby (somatyczne i psychiczne);
wiąże się z wyższą samooceną i pewnością siebie;
zwiększa świadomość siebie, własnego potencjału.

Asertywność w pracy jest niezwykle istotna, abyśmy mogli skutecznie wykonywać swoje obowiązki, realizować zadania oraz rozwijać się zawodowo, jednocześnie chroniąc nasze zdrowie psychiczne i unikając nadmiernego stresu. Ta umiejętność pozwala nam budować produktywne relacje z otoczeniem oraz efektywnie radzić sobie w trudnych i niepewnych sytuacjach.

Warto zaznaczyć, że asertywne zachowanie oraz komunikacja to umiejętności, które można zdobyć i doskonalić. Rozpoczęcie nauki pod okiem wykwalifikowanego specjalisty może być świetnym krokiem w kierunku rozwoju osobistego i zawodowego. Warto zauważyć, że rozwój umiejętności asertywności to proces, który wymaga czasu i zaangażowania. Jednakże korzyści płynące z posiadania tych umiejętności, zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i efektywności w pracy, są niezaprzeczalne.

Źródła: