Empatia to kolejny termin, który coraz częściej używany jest w kontekście tworzenie kultury organizacyjnej i zarządzania zespołem. Uznaje się, że staje się kluczową kompetencją lidera, który dzięki niej lepiej potrafi zrozumieć pracowników i sytuację, w jakiej się znajdują. Czym jest empatia?
Trudno podać jedną definicję empatii, ze względu na ewoluujące podejście do tego zjawiska. Przyjmuje się, że do psychologii wprowadził ten termin Edward Titchener w 1909 roku, używając słowa empathy (z ang.) w znaczeniu „stawianie siebie na czyimś miejscu”.
Psycholog Daniel Goleman, który spopularyzował pojęcie inteligencji emocjonalnej, a empatię uważał za jedną z jej elementów przyjął, że empatia to trafne odczytywanie przekazywanych przez innych komunikatów niewerbalnych, emocji, pozwalające na właściwe zrozumienie ich potrzeb.
Więcej o inteligencji emocjonalnej
Rożne podejścia do empatii
Empatia jest terminem złożonym i z tego względu istnieje wiele definicji empatii.
Jest zjawiskiem wieloaspektowym intelektualno-emocjonalno-behawioralnym.
Powszechnie wyróżnia się dwa aspekty empatii:
- empatię emocjonalną, czyli odczuwanie emocji drugiej osoby. Pozwala nam wyobrazić sobie wewnętrzne doświadczenia emocjonalne innych na podstawie własnego bólu lub przeszłego doświadczenia. Dzięki niej potrafimy współodczuwać
- empatię poznawczą, inaczej kognitywną, która może być opisana powiedzeniem „wejść w czyjeś buty”, chodzi bowiem o spojrzenie na świat oczami drugiej osoby. Empatia poznawcza umożliwia nam wnioskowanie o myślach, intencjach, emocjach, potrzebach innych osób, co prowadzi do możliwości przyjęcia perspektywy, punktu widzenia tej osoby. Wykorzystując empatię poznawczą jesteśmy w stanie lepiej rozumieć stan umysłu drugiej osoby, wyobrazić sobie jej emocje, a jednocześnie samemu nie odczuwając tych samych uczuć. Tak rozumiana empatia usprawnia komunikację i współpracę.
Goleman wskazuje jeszcze trzeci aspekt empatii, „empathic concern”, którą umożliwiają empatia emocjonalna i poznawcza. Ta empatyczna troska to wewnętrzna motywacja, która skłania osobę, która jej doświadcza, by zadbać o potrzeby drugiej osoby. Tak więc empatyczna troska motywuje do działania prospołecznego.
Jeśli nie empatia to …
Dla lepszego zrozumienia czym jest empatia warto wspomnieć o jej przeciwieństwie, za które część psychologów uważa egocentryzm. Egocentryk postrzega świat wyłącznie z perspektywy własnej osoby i nie umie postawić się na czyimś miejscu. Jest skupiony na swoich emocjach i nie potrafi wyobrazić sobie emocji innych ludzi. Dla osoby empatycznej nie stanowi to trudności.
Empatia to nie cecha, a umiejętność
Empatia nie należy do cech, jakie są nam przypisane raz na zawsze. Na szczęście to umiejętność, którą każdy z nas może rozwijać.
Od czego zależy empatia
Za kształtowanie poziomu empatii odpowiadają czynniki genetyczne i psychologiczne
- Czynniki biologiczne, a więc czynniki genetyczne czy właściwości temperamentu. Część „empatycznego potencjału” jest więc wrodzona. Jak przekonuje neurobiologia, nasze mózgi są przystosowane do doświadczania empatii.
- Czynniki środowiskowe, które sięgają do okresu naszego dzieciństwa. Szczególne znaczenie ma postawa rodziców wobec dziecka, zwłaszcza w okresie niemowlęcym, bliskie relacje oparte na poczuciu bezpieczeństwa. Niewątpliwie ważną rolę odgrywa modelowanie zachowań przez osoby znaczące – rodzice i inne bliskie dziecku osoby, mogą dawać (lub nie) przykład empatii. W wieku szkolnym na rozwój empatii, wpływ mają również nauczyciele, którzy mogą wspierać dzieci w rozwijaniu empatycznych postaw, regulacji emocji itp. poprzez własny przykład lub intencjonalne działanie (rozmowy, ćwiczenia). Na nasz poziom empatii ma również wpływ to, w jakim środowisku żyjemy oraz jakimi osobami się otaczamy, nie tylko w dzieciństwie, ale i na przestrzeni całego życia.
Empatię możemy rozwijać od dziecka do późnej starości i warto to robić, gdyż jest ona zjawiskiem pozytywnym, podstawą rozwojowej relacji interpersonalnej, a więc poznania, rozumienia drugiej osoby i budowania autentycznego kontaktu opartego na zaufaniu.
Artykuł opracowany we współpracy z Eweliną Supińską, ekspertką ds. wellbeingu i zdrowia psychicznego
