Owocowe czwartki, terapeuci online, warsztaty oddechu a może jednak zmiana kultury organizacyjnej? Jak wspierać zdrowie psychiczne pracowników?
Zajmowanie się zdrowiem psychicznym pracowników stało się szeroko omawianym trendem na całym świecie. Dbanie o zdrowie psychiczne przyjmuje liczne formy: firmy oferują warsztaty uważności i jogi, zapewniają naukę technik relaksacyjnych i wsparcie terapeutyczne. Niewątpliwie są to ważne i pomocne interwencje, jednak nie sięgają do przyczyn które wpływają na stan psychiczny pracowników. Jedną z najważniejszych jest kultura organizacyjna.
Zmarły w 2023 roku Edgar Schein jeden z czołowych badaczy kultury organizacyjnej stworzył trójpoziomowy model, który wyjaśnia, jak kultura organizacyjna kształtuje się i funkcjonuje.
Kultura organizacyjna ma trzy poziomy:
- Artefakty: Widoczne elementy kultury, takie jak dress code, układ biura, rytuały czy język. Są łatwe do zaobserwowania, ale trudne do zinterpretowania bez znajomości głębszych warstw.
- Normy i wartości: Przekonania i zasady, które kierują zachowaniami pracowników. To poziom, na którym organizacja określa, co jest „dobre” lub „właściwe”.
- Założenia podstawowe: Ukryte, często nieuświadomione przekonania, które kształtują sposób postrzegania rzeczywistości. Są najtrudniejsze do zmiany, bo stanowią fundament kultury organizacyjnej.
Jaką funkcję pełni kultura organizacyjna?
Kultura pomaga organizacji radzić sobie z wyzwaniami zewnętrznymi i buduje spójność wewnętrzną. Silna kultura ułatwia współpracę i podejmowanie decyzji. Kultura jest przekazywana nowym członkom organizacji przez proces socjalizacji: szkolenia, mentoring, historie i codzienne interakcje.
Kluczową rolę w tworzeniu i utrzymywaniu kultury organizacyjnej odgrywają liderzy. Poprzez swoje decyzje, sposób komunikacji i działania, modelują wartości i wzorce zachowań.
Zmiana kultury jest wyzwaniem, bo wymaga naruszenia głęboko zakorzenionych założeń i stworzenia nowych wzorców. Schein podkreśla, że zmiana często zaczyna się od kryzysu, który ujawnia ograniczenia dotychczasowych przekonań.
Co może zmienić kulturę organizacyjną w kierunku wspierającej zdrowie psychiczne pracowników?
„Wszyscy zdobywamy doświadczenia, ale tylko niektórzy z nas wyciągają z nich wnioski.”
Jest wiele kierunków w których lider czy liderka może się rozwijać. Doświadczenie zdobyte w wielu projektach w zróżnicowanych organizacjach, pozwala mi sądzić, że najważniejszym czynnikiem jest ciągły rozwój własny liderów, przede wszystkim rozwijanie samoświadomości i budowanie pokory.
Praca nad samoświadomością pozwala rozpoznawać własne emocje i daje umiejętności ich regulowania. Tym samym, umożliwia liderom obniżenie poziomu swojego stresu bez przerzucania go na innych. Ułatwia także adaptację do nowych sytuacji i daje gotowość do zmiany stylu zarządzania, jeśli coś przestaje działać.
Jak lider/liderka może rozwijać samoświadomość?
- Prowadząc dziennik. Codzienna praktyka zapisywania sytuacji, w których ego się uaktywniło takich jak np. irytacja podczas krytyki, potrzeba posiadania racji, wybuch w trakcie trudnej rozmowy, emocjonalna reakcja na błąd albo zagrożenie stratą. Pogłębianie rozumienia siebie daje analiza emocji, które się wtedy pojawiły i łączenia ich z potrzebami.
- Poprzez praktykę mindfulness czyli naukę obserwowania własnych myśli i reakcji bez utożsamiania się z nimi. Regularna praktyka obniża reaktywność i pozwala nabrać dystansu do własnych reakcji.
- Nazywając swoje uczucia i związane z nimi potrzeby. Ta umiejętność skutecznie obniża reaktywność, a jednocześnie pozwala wyjść poza znany schemat reagowania i poszukać lepszej alternatywy zaspokojenia swoich potrzeb.
- Regularne zadawanie sobie pytania: „Czego mnie ta sytuacja uczy?” – pozwala wyjść z automatyzmu, często dostrzec szerszy kontekst sytuacji, własny w niej udział i szansę na inne zachowanie w przyszłości.
- Psychoterapia to zawsze wspaniały sposób na to, aby lepiej poznać i zrozumieć siebie.
Jak lider/liderka może rozwijać postawę pokory?
„Prawdziwa pokora to nie udawanie, że jesteś mniej wart/a, niż jesteś. To uczciwe uznanie zarówno swoich mocnych stron, jak i swoich ograniczeń.” – Timothy Keller
O pokorze często się słyszy, a rzadko ogląda.
Pokora to piękna postawa, wymagająca zarówno odwagi, otwartości, ciekawości jak również uznania, że jako ludzie jesteśmy nieustannie w procesie uczenia się i wzrastania.
Jak rozwijać pokorę?
- Nikt nigdy nie wie wszystkiego. Odwaga mówienia „nie wiem”, zamiast presji, aby mieć zawsze gotową odpowiedź, buduje postawę uczącego się, zamiast zamknięcia się w postawie eksperta.
- Praktykując celowe wycofywanie się z pierwszego planu podczas spotkań, dając przestrzeń innym.
- Przyjmując krytykę jako okazję do rozwoju, a nie zagrożenie dla autorytetu.
- Świadomie używając formy „my” zamiast „ja”.
- Zapisując rzeczy, za które możemy komuś podziękować i dziękując jej/jemu za to.
- Praktykując niełatwą sztukę słuchania po to, aby zrozumieć, a nie po to, aby odpowiedzieć.
- Więcej pytając i mniej mówiąc.
Samoświadomość i postawa pokory liderów buduje kulturę, która wzmacnia zdrowie psychiczne pracowników. Dzięki temu:
- Pracownicy czują się wysłuchani i traktowani podmiotowo.
- Liderzy szybciej dostrzegają problemy, zanim przerodzą się one w wypalenie.
- Poprawia się zaufanie i komunikacja.
- Pracownicy nie boją się zgłaszać problemów (np. przepracowania, złego zarządzania).
- Zmniejsza się stres związany z „kulturą milczenia”.
- Pojawia się większa otwartość na rozmowy o zdrowiu psychicznym.
