Jesteśmy różni, czyli o świadomości róznic indywidualnych

Zgodnie z definicją, różnice indywidualne to różnice między ludźmi w cechach fizycznych, psychicznych, poznawczych oraz behawioralnych. Jako jednostki należące do tej samej populacji różnimy się, co stanowi silny zasób, choć często postrzegamy to zupełnie inaczej…

Współpraca oraz budowanie relacji w oparciu o różnice indywidualne

Meredith Belbin, twórca teorii ról w zespole oraz testu określającego predyspozycje do pełnienia ról w zespole, dzięki wieloletnim badaniom oraz obserwacjom zwrócił uwagę na to, jak ważne jest budowanie zespołów w oparciu o różnorodność. Dzięki temu są większe szanse na osiąganie sukcesów oraz wzrost efektywności pracy zespołowej. Każda z ról ma swoje mocne i słabsze strony. To, co jest siłą jednej, może być słabością innej i odwrotnie.

Wyróżnił on 9 ról, które należą do trzech grup:

• Role socjalne: Naturalny Lider/Koordynator, Poszukiwacz Źródeł/Człowiek Kontaktów oraz Człowiek Grupy/Dusza Zespołu

• Zadaniowe: Realizator/Praktyczny Organizator, Perfekcjonista oraz Lokomotywa/Człowiek Akcji

• Intelektualne: Sędzia/Krytyk Wartościujący, Siewca/Kreator/Człowiek Idei oraz Specjalista

Zgodnie ze wskazówkami Belbina, tworząc zespół: przyjrzyj się, jakie role pełnią ludzie, których masz wokół, zastanów się kogo Ci brakuje i poszukaj osób o odpowiednich kompetencjach. Pamiętaj, że słabość jednej roli jest siłą drugiej. Między innymi dlatego ważna jest świadomość zasobów indywidualnych

Poznaj swoje zasoby wewnętrzne

Hobfoll, twórca teorii zachowania zasobów podkreślił, że posiadane przez nas zasoby pełnią ważną funkcję ochronną w sytuacjach stresu i radzenia sobie z nim oraz stanowią naszą siłę, wyjątkowość.

Do kategorii zasobów wewnętrznych zaliczamy: 

• właściwości osobiste (cechy, temperament, style radzenia sobie, mocne strony, talenty, predyspozycje, stan zdrowia)
• wartości, którymi kierujemy się w życiu
• doświadczenia (również te trudne), które pokazują, że poradziliśmy sobie, daliśmy radę
• umiejętności (czyli to, co potrafimy)
• wiedza, jaką posiadamy (i ta ogólna, życiowa, specjalistyczna czy wynikająca z naszych zainteresowań)
• wykształcenie, jakie posiadamy (szkoły, szkolenia, warsztaty, kursy) – wszystko to, co wniosło coś w nasze życie
• zainteresowania
• motta/życiowe przekonania – to, co jest dla nas ważne, w co wierzymy, co daje nam siłę lub nas motywuje

Jaką rolę w temacie różnic indywidualnych pełni układ nerwowy, a konkretnie temperament?

Otóż dwa typy temperamentu: flegmatyk i sangwinik charakteryzuje silny układ nerwowy (typy wytrzymałe). Choleryk i melancholik zaś mają wrażliwszy, bardziej podatny na przebodźcowanie układ nerwowy. Poniżej krótka charakterystyka poszczególnych typów temperamentu:

• FLEGMATYK – silny układ nerwowy, wysoko wytrzymały, nie dostarcza sobie bodźców (mniejsza aktywność), często introwertyczny/ambiwertyczny, mający podatność do stosowania unikowego stylu radzenia sobie (SSU) – głównie angażowanie się w czynności zastępcze (ACZ), w typologii zdrowia – typ zdrowy.

• SANGWINIK – silny układ nerwowy, dobrze radzi sobie ze stresem, zadaniowy styl radzenia sobie w sytuacjach trudnych, stresujących (SSZ), wytrzymały, w typologii zdrowia – typ zdrowy, najrzadziej odczuwa stres, mózg potrzebuje dużej stymulacji (aktywności) żeby pracować optymalnie. To typ temperamentu, który ma duże zdolności adaptacyjne.

• CHOLERYK – gdy traci kontrolę – nerwowy, impulsywny; lubi wszystko mieć pod kontrolą (to daje mu poczucie bezpieczeństwa), układ nerwowy wrażliwszy (bardziej podatny na przebodźcowanie), ciągle dostarcza sobie bodźców, często ekstrawertyczny, w stresie ponosi duże koszty, w sytuacjach trudnych, stresujących ma większą podatność do wpadania w styl unikowy (SSU): ACZ – angażuje się w czynności zastępcze lub/i PKT – poszukuje kontaktów towarzyskich.

• MELANCHOLIK – mózg nie lubi jak się dużo dzieje, przez mniejszą aktywność nie dostarcza sobie zbyt wielu bodźców, podatność do wpadania w emocjonalny styl radzenia sobie w sytuacjach trudnych, stresujących (SSE), w sytuacji stresu ponosi duże koszty, ważne mówienie o tym, co leży na sercu, a nie trzymanie wszystkiego w sobie i przeżywanie. Wrażliwszy układ nerwowy, bardziej podatny na przebodźcowanie.

Typ temperamentu jest stały. Nie zmienimy go, ale mając świadomość tego, w jaki sposób funkcjonujemy, jak reagujemy, możemy podjąć pracę nad tym, żeby funkcjonować możliwie najoptymalniej. Pomocne w tym będą zdolności adaptacyjne, które warto rozwijać.

Różnice indywidualne dotyczą również, cech takich jak wrażliwość czy odporność psychiczna, które będą powiązane z typem temperamentu, a co za tym idzie układem nerwowym. To obszary, nad którymi możemy pracować.

Jakim kolorem jesteś?

W niezwykle ciekawy sposób ujęte są różnice indywidualne w narzędziu DISC (William Marston), które wyróżnia różne style zachowania oraz komunikowania się jednostek. Twórca narzędzia wyróżnił 4 różne typy:

D – dominujący (określony kolorem czerwonym)
I – wpływowy (kolor żółty)
S – stały, stabilny (kolor zielony)
C – zgodny, rozważny (kolor niebieski).

Jako mocne strony, a zarazem wartości dla zespołu wyróżniono:

U osób reprezentujących styl zachowania oraz komunikacji „D”

• instynktowny lider,
• wyznacza cele i realizuje je w innowacyjny sposób,
• samodzielny, zdecydowany,
• konkretny i bezpośredni,
• dający wskazówki,
• kieruje zespołem w stronę konkretnych decyzji,
• z reguły optymista,
• lubi ryzyko, wyzwania,
• nastawiony na działanie,
• potrafi zajmować się wieloma projektami jednocześnie,
• dobrze sobie radzi z dużym obciążeniem pracą,
• nie traci celu z oczu.

U osób reprezentujących styl zachowania oraz komunikacji „I” wyróżnia się:

• umiejętność rozwiązywania problemów w kreatywny sposób,
• doskonale zachęca i motywuje innych,
• negocjuje w przypadku konfliktów,
• dobrze reaguje na nowe sytuacje,
• tworzy pozytywną atmosferę,
• jest dobrym przywódcą,
• dobrze współpracujący, akceptujący inne osoby,
• potrafi wyrażać swoje zdanie,
• ma pozytywne nastawienie, poczucie humoru,
• realizuje cele poprzez relacje,
• skuteczny w „burzy mózgów”.

U osób reprezentujących styl zachowania oraz komunikacji „S”:

• niezawodny, rzetelny, zgodny wobec autorytetu,
• dobry słuchacz, cierpliwy i empatyczny,
• dobrze sprawdza się w sytuacjach rozwiązywania konfliktów,
• instynktownie kojarzy fakty,
• zaangażowany, realizuje cele poprzez relacje,
• dzięki niemu inni czują przynależność do zespołu,
• cierpliwy, nawet w kontakcie z osobami o trudnych zachowaniach,
• ma dobrą intuicję do ludzi i relacji,
• utożsamia się z celami zespołu,
• identyfikuje się z zespołem,
• dąży do budowania relacji.

Zaś u osób reprezentujących styl zachowania oraz komunikacji „C” wyróżnia się mocne strony, takie jak:

• doskonały organizator,
• tworzy i dba o procedury,
• potrafi ocenić postęp prac zespołu,
• zadaje ważne pytania,
• nie traci celu z oczu,
• proponuje skuteczne rozwiązania,
• kładzie nacisk na jakość,
• analizuje zagrożenia, myśli logicznie,
• ma analityczny umysł,
• jest systematyczny,
• stara się osiągnąć porozumienie.

Każdy z nas jest inny, inaczej reaguje, co innego i w różnym stopniu może go pobudzać. W ramach budowania świadomości społeczeństwa w obszarze zdrowia psychicznego warto jest zwrócić na to uwagę, normalizować oraz dawać sobie wzajemnie przestrzeń na odczuwanie i reagowanie zgodnie ze swoimi potrzebami.