Jeszcze kilkanaście lat temu edukacja była traktowana jako coś linearnego. Kończysz studia, masz fach w ręku, zdobywasz doświadczenie i spokojnie budujesz karierę. Jednak to już przeszłość…
Dziś, jeśli nie uczysz się na bieżąco, ryzykujesz, że za kilka lat (w wersji optymistycznej) twoje umiejętności staną się przestarzałe. Nie tylko lekarz musi dziś uczyć się całe życie – każdy, kto chce być konkurencyjny, elastyczny i świadomie kształtować swoją przyszłość, powinien rozważyć uczenie się w sposób ciągły i nieliniowy.
Koncepcja lifelong learning (uczenie się przez całe życie) zakłada, że edukacja nie kończy się na studiach czy kursie zawodowym – trwa przez całe życie. To coś więcej niż tylko zdobywanie wiedzy – to otwarta, ciekawa i chłonna na nowe głowa, która potrafi adaptować się do zmian, czerpać radość z nauki i rozwijać się niezależnie od wieku czy okoliczności.
Alvin Toffler mówił, że „analfabetami XXI wieku nie będą ci, którzy nie potrafią czytać i pisać, ale ci, którzy nie potrafią się uczyć, oduczać i uczyć na nowo.” I to jest sedno sprawy!
Dziś nie chodzi już tylko o zdobywanie nowej wiedzy, ale także o aktualizowanie tej, którą już mamy. Współczesny świat zmienia się tak szybko, że nawet materiały ze studiów sprzed dekady mogą być już w wielu miejscach nieaktualne.
Czy rzeczywiście jesteśmy „skazani” na reskilling i upskilling?
Raport Future of Jobs 2025 Światowego Forum Ekonomicznego (WEF) jednoznacznie wskazuje, że 39% umiejętności pracowników_czek stanie się przestarzałe do 2030 roku, a nawet 30-40% osób będzie musiało się przekwalifikować. To liczby, które mogą budzić niepokój, ale czy rzeczywiście jesteśmy „skazani” na reskilling i upskilling? A może warto spojrzeć na ten proces, jako na naturalny element współczesnego świata pracy?
Reskilling (przekwalifikowanie) oznacza naukę nowych kompetencji w celu zmiany branży lub zawodu, często w odpowiedzi na dynamiczne zmiany rynkowe. To konieczność np. dla pracowników zawodów, które znikają wskutek automatyzacji lub cyfryzacji (sprawdź, czy Twój zawód znajduje się w grupie ryzyka na stronie https://willrobotstakemyjob.com).
Upskilling (podnoszenie kwalifikacji) to rozwój umiejętności w ramach tej samej roli zawodowej, aby nadążyć za nowymi wymaganiami lub wykorzystać najnowsze technologie. To bardziej ewolucyjna ścieżka rozwoju – oznacza nie tyle zmianę zawodu, co zwiększanie swojej wartości na rynku i dostosowywanie się do zmian.
Wiele osób może odbierać reskilling i upskilling jako coś wymuszonego – proces, który stawia przed nami wymagania, na które nie mamy wpływu. Jednak warto spojrzeć na to z innej perspektywy. Zmiany są nieuniknione, ale to, jak na nie zareagujemy, zależy od nas. Czy potraktujemy edukację jako ciężar, czy jako narzędzie do realizacji własnych ambicji i zabezpieczenia przyszłości?
Raport o przyszłości pracy Światowego Forum Ekonomicznego sugeruje, że kompetencje przyszłości – m.in. adaptacyjność, kreatywność, myślenie analityczne i odporność psychiczna – będą decydować o konkurencyjności na rynku pracy. To wyraźny sygnał, że zamiast traktować reskilling i upskilling jako „przykry obowiązek”, warto przyjąć mindset rozwojowy i świadomie inwestować w umiejętności, które dadzą nam większą elastyczność i pewność w naszym nowym, dynamicznym świecie.
Kluczowe pytanie brzmi: Czy rozwój potraktujesz jako koszt, czy jako inwestycję w siebie?
Możesz traktować rozwój jako konieczność, która wynika z presji otoczenia – wykonywać kolejne kursy, bo „musisz”, uczyć się nowych kompetencji, bo „bez nich nie znajdziesz/nie utrzymasz pracy”. W takim podejściu rozwój staje się jedynie narzędziem przetrwania, a nie elementem samorealizacji.
Ale możesz też podejść do tego inaczej – uczynić lifelong learning integralną częścią swojego życia, czymś, co sprawia Ci przyjemność i rozwija Cię nie tylko zawodowo, ale i osobiście. Jeśli potraktujesz zdobywanie wiedzy, jak ekscytującą podróż, odkrywanie nowych pasji, poszerzanie horyzontów i sposób na lepsze rozumienie świata, każda zmiana stanie się dla Ciebie szansą, a nie zagrożeniem. Nie będziesz „zmuszany” do reskillingu – po prostu będziesz gotowy na kolejne wyzwania, bo rozwój stanie się dla Ciebie naturalnym procesem.
Dostęp do wiedzy – szansa czy zagrożenie?
Żyjemy w czasach, w których dostęp do wiedzy jest jednocześnie ogromną szansą i sporym zagrożeniem.
Możemy uczyć się czegokolwiek i kiedykolwiek, w dodatku na własnych zasadach. Masz ochotę na kurs z Harvardu? A może chcesz nauczyć się czegoś, co zawsze Cię fascynowało, ale nie było na to czasu? Dziś nie ma granic – internet daje nam nieograniczone możliwości nauki, a kursy online, webinary i dostęp do zagranicznych uniwersytetów sprawiają, że możemy rozwijać się w sposób, jaki tylko chcemy.
Niestety, zalew informacji sprawia, że łatwo się pogubić. Wiedza w internecie nie zawsze jest aktualna, a czasem wręcz szkodliwa (fake newsy, pseudonauka). Kluczowe jest więc świadome filtrowanie informacji i uczenie się od sprawdzonych ekspertów oraz z rzetelnych źródeł.
„W 1982 r. amerykański wizjoner i wynalazca Buckminster Fuller – twórca krzywej podwajania wiedzy (knowledge doubling curve) – oszacował, że do 1900 r. wiedza ludzka podwajała się co około 100 lat, do 1945 r. – co 25 lat, a do 1982 r. – co 12–13 miesięcy. Dziś, według IBM Research, dzięki „internetowi rzeczy” dzieje się to średnio co 12 godzin, choć oczywiście w poszczególnych dziedzinach tempo wzrostu bywa różne.” („Wykorzystanie sztucznej inteligencji w edukacji”, wydanie specjalne miesięcznika „Rynek pracy, edukacja, kompetencje. Aktualne trendy i wyniki badań” przygotowane w ramach projektu pozakonkursowego POWER pt. „Rada Programowa ds. Kompetencji”. Data publikacji: październik 2023).Spójrzmy tylko na datę publikacji tych słów, resztę zostawmy swobodnej refleksji…
Czego i jak się uczyć, żeby miało to sens?
Postawisz na kompetencje przyszłości? Nie chodzi o to, żeby chłonąć wszystko, jak gąbka. Chodzi o to, żeby uczyć się mądrze i inwestować w wiedzę, która naprawdę ma znaczenie – konkretnie dla Ciebie.
W dzisiejszym świecie kluczowe są umiejętności, które pomagają radzić sobie w szybko zmieniającym się otoczeniu:
- Umiejętność szybkiego uczenia się i adaptacji
- Kreatywność i innowacyjność
- Myślenie analityczne i krytyczne
- Zarządzanie stresem i odporność psychiczna
- Umiejętności cyfrowe i technologiczne
To one pozwolą Ci pozostać konkurencyjnym i skutecznie radzić sobie ze zmianami.
Ja decyduję, czyli self-directed learning
J ednym z kluczowych elementów lifelong learning jest samodzielne zarządzanie własnym procesem nauki (self-directed learning). To Ty jesteś odpowiedzialny za to, czego i jak się uczysz. Osoby, które potrafią same organizować swoją edukację, uczą się efektywniej, szybciej i bardziej świadomie.
Jak to robić?
- Wyznaczaj cele – co chcesz osiągnąć? Czego chcesz się nauczyć?
- Dobieraj odpowiednie źródła – unikaj przestarzałej wiedzy i dezinformacji.
- Stosuj różne metody nauki – kursy online, mentoring, networking, książki, doświadczenie praktyczne.
- Regularnie aktualizuj wiedzę – nie ufaj bezkrytycznie wszystkiemu, co przeczytasz.
Lifelong learning jako droga do realizacji własnego potencjału
To, co w tej idei jest najpiękniejsze, to fakt, że daje ona możliwość pełnego wykorzystania własnego potencjału – niezależnie od wieku, środowiska, wcześniejszych wyborów czy ograniczeń, jakie kiedyś nas powstrzymywały.
Dzięki uczeniu się przez całe życie możemy zmieniać kierunek kariery, rozwijać pasje, odkrywać nowe talenty i realizować się w dziedzinach, o których wcześniej nawet nie marzyliśmy. To jest ta otwarta droga, na której możemy iść w dowolnym kierunku, który nas woła.
Uczenie się przez całe życie może dać poczucie kontroli nad własnym losem, świadomość, że w każdej chwili mogę się nauczyć czegoś nowego i zacząć od nowa, jest jak skrzydła, które pozwalają spokojnie patrzeć w przyszłość – bez lęku, za to z ekscytacją.
