Wypalenie zawodowe zostało wpisane przez WHO do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, jako syndrom będący rezultatem przewlekłego stresu w pracy, który nie został odpowiednio zarządzony. Kryzys wypalenia może prowadzić do poważnych konsekwencji. Jakie symptomy mogą wskazywać, że doświadczamy wypalenia zawodowego?
Wg. WHO wypalenie zawodowe to syndrom wynikający z chronicznego stresu w miejscu pracy, który nie został skutecznie opanowany. Charakteryzuje się trzema kluczowymi wymiarami: poczucie wyczerpania i/lub brak energii; dystans i/lub negatywne nastawienie do pracy i/lub współpracowników; obniżona efektywność
Po raz pierwszy termin „wypalenie zawodowe” użył we wczesnych latach siedemdziesiątych amerykański psychiatra Herbert Freudenberger. Pracując w Nowym Jorku w ośrodku dla narkomanów z grupą zaangażowanych i idealistycznie nastawionych wolontariuszy, zaobserwował u wielu z nich stopniową utratę energii, motywacji i zaangażowania w podjętą działalność charytatywną, a także obecność wielu symptomów psychosomatycznych. Roczna wytężona praca w tym ośrodku prowadziła wiele osób do stanu wyczerpania, które Freudenberger nazwał „wypaleniem” (ang. burnout).
Obecnie jedną z najpopularniejszych koncepcji wypalenia zawodowego jest wielowymiarowe podejście Christiny Maslach, która definiuje je jako: „syndrom emocjonalnego wyczerpania, depersonalizacji i braku satysfakcji zawodowej, które może wystąpić u osób wykonujących zawody oparte na kontaktach z innymi ludźmi”.
Kto jest narażony na wypalenie zawodowe?
Z badania przeprowadzonego w ramach ogólnopolskiej kampanii „Zrozum. Poczuj. Działaj!” wypalenie zawodowe to jedna z głównych trudności psychicznych, które dotyczą pracowników. Problem wypalenia może dotknąć każdego, bez względu na charakter pracy, jaki wykonuje, aczkolwiek najczęściej dotyka osoby, których obowiązki zawodowe opierają się na kontakcie z innymi ludźmi, co związane jest z doświadczaniem różnych trudnych emocji.
Wypalenie zawodowe to bardzo złożone zjawisko, którego przyczyn można się doszukiwać w wielu czynnikach.
Ogólne przyczyny wypalenia zawodowego to:
- długotrwały stres
- nadmierny zakres obowiązków i/lub przeciążenie
- praca pod dużą presją czasu
- brak poczucia kontroli nad własną pracą
- niewystarczająca gratyfikacja
- brak poczucia wspólnoty
- brak poczucia sprawiedliwości
- brak wsparcia
- sprzeczność między wyobrażeniami i oczekiwaniami a realiami zawodu
Wypaleniu sprzyjają także pewne cechy indywidualne osoby jak np.: perfekcjonizm, idealistyczne podejście do wykonywanego zawodu/pracy oraz wysoki poziom osobistego zaangażowania w pracę.
Jakie są symptomy wypalenia zawodowego?
Konsekwencje wypalenia zawodowego mogą być bardzo poważne i w znaczny sposób wpłynąć zarówno na zdrowie psychiczne, jak i fizyczne, uniemożliwiając rzetelne wykonywanie obowiązków służbowych, a także cieszenie się życiem. Jakie symptomy mogą wskazywać na wypalenie zawodowe?
Symptomy fizjologiczne:
- stałe zmęczenie fizyczne (niezależne od odpoczynku)
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. bóle żołądka
- podwyższone ciśnienie tętnicze
- bóle głowy
- napięcie i bóle mięśniowe, szczególnie w okolicy karku, pleców albo szczęki
- obniżona odporność
Symptomy poznawcze:
- problemy z koncentracją
- problemy z pamięcią
- trudności w podejmowaniu decyzji
- tzw. pustka w głowie albo ciągły natłok myśli
- spadek kreatywności
- nadmierny i / lub nieuzasadniony pesymizm
Symptomy emocjonalne:
- poczucie wyczerpania emocjonalnego
- drażliwość, skłonność do irytacji
- niepokój
- chwiejność emocjonalna
- rozczarowanie pracą
- utrata współczucia, zobojętnienie wobec pracy i współpracowników
- pustka emocjonalna
- niezdolność do przeżywania radości
Symptomy behawioralne:
- zaniedbywanie codziennych obowiązków
- brak energii
- utrata motywacji do pracy
- utrata zainteresowań
- unikanie kontaktów społecznych
- zaburzenia snu
- zmiana nawyków żywieniowych
- spadek efektywności zawodowej
- nadużywanie alkoholu, lekarstw itp.
- częstsza absencja w pracy
Jeśli występują u Ciebie wspomniane powyżej objawy, warto zgłosić się po pomoc do specjalisty, który będzie w stanie postawić trafną diagnozę i udzielić fachowego wsparcia.
Artykuł opracowany we współpracy z Eweliną Supińską, ekspertką ds. wellbeingu i zdrowia psychicznego
