Wypalenie zawodowe zostało wpisane przez WHO do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, jako syndrom będący rezultatem przewlekłego stresu w pracy, który nie został odpowiednio zarządzony. Kryzys wypalenia może prowadzić do poważnych konsekwencji. Jakie symptomy mogą wskazywać, że doświadczamy wypalenia zawodowego?
Po raz pierwszy termin „wypalenie zawodowe” użył we wczesnych latach siedemdziesiątych amerykański psychiatra Herbert Freudenberger. Pracując w Nowym Jorku w ośrodku dla narkomanów z grupą zaangażowanych i idealistycznie nastawionych wolontariuszy, zaobserwował u wielu z nich stopniową utratę energii, motywacji i zaangażowania w podjętą działalność charytatywną, a także obecność wielu symptomów psychosomatycznych. Roczna wytężona praca w tym ośrodku prowadziła wiele osób do stanu wyczerpania, które Freudenberger nazwał „wypaleniem” (ang. burnout).
Obecnie jedną z najpopularniejszych koncepcji wypalenia zawodowego jest wielowymiarowe podejście Christiny Maslach, która definiuje je jako: „syndrom emocjonalnego wyczerpania, depersonalizacji i braku satysfakcji zawodowej, które może wystąpić u osób wykonujących zawody oparte na kontaktach z innymi ludźmi”.
Kto jest narażony na wypalenie zawodowe?
Z badania przeprowadzonego w ramach ogólnopolskiej kampanii „Zrozum. Poczuj. Działaj!” wypalenie zawodowe to jedna z głównych trudności psychicznych, które dotyczą pracowników. Problem wypalenia może dotknąć każdego, bez względu na charakter pracy, jaki wykonuje, aczkolwiek najczęściej dotyka osoby, których obowiązki zawodowe opierają się na kontakcie z innymi ludźmi, co związane jest z doświadczaniem różnych trudnych emocji.
Wypalenie zawodowe to bardzo złożone zjawisko, którego przyczyn można się doszukiwać w wielu czynnikach.
Ogólne przyczyny wypalenia zawodowego to:
- długotrwały stres
- nadmierny zakres obowiązków i/lub przeciążenie
- praca pod dużą presją czasu
- brak poczucia kontroli nad własną pracą
- niewystarczająca gratyfikacja
- brak poczucia wspólnoty
- brak poczucia sprawiedliwości
- brak wsparcia
- sprzeczność między wyobrażeniami i oczekiwaniami a realiami zawodu
Wypaleniu sprzyjają także pewne cechy indywidualne osoby jak np.: perfekcjonizm, idealistyczne podejście do wykonywanego zawodu/pracy oraz wysoki poziom osobistego zaangażowania w pracę.
Jakie są symptomy wypalenia zawodowego?
Konsekwencje wypalenia zawodowego mogą być bardzo poważne i w znaczny sposób wpłynąć zarówno na zdrowie psychiczne, jak i fizyczne, uniemożliwiając rzetelne wykonywanie obowiązków służbowych, a także cieszenie się życiem. Jakie symptomy mogą wskazywać na wypalenie zawodowe?
Symptomy fizjologiczne:
- stałe zmęczenie fizyczne (niezależne od odpoczynku)
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. bóle żołądka
- podwyższone ciśnienie tętnicze
- bóle głowy
- napięcie i bóle mięśniowe, szczególnie w okolicy karku, pleców albo szczęki
- obniżona odporność
Symptomy poznawcze:
- problemy z koncentracją
- problemy z pamięcią
- trudności w podejmowaniu decyzji
- tzw. pustka w głowie albo ciągły natłok myśli
- spadek kreatywności
- nadmierny i / lub nieuzasadniony pesymizm
Symptomy emocjonalne:
- poczucie wyczerpania emocjonalnego
- drażliwość, skłonność do irytacji
- niepokój
- chwiejność emocjonalna
- rozczarowanie pracą
- utrata współczucia, zobojętnienie wobec pracy i współpracowników
- pustka emocjonalna
- niezdolność do przeżywania radości
Symptomy behawioralne:
- zaniedbywanie codziennych obowiązków
- brak energii
- utrata motywacji do pracy
- utrata zainteresowań
- unikanie kontaktów społecznych
- zaburzenia snu
- zmiana nawyków żywieniowych
- spadek efektywności zawodowej
- nadużywanie alkoholu, lekarstw itp.
- częstsza absencja w pracy
Jeśli występują u Ciebie wspomniane powyżej objawy, warto zgłosić się po pomoc do specjalisty, który będzie w stanie postawić trafną diagnozę i udzielić fachowego wsparcia.
Artykuł opracowany we współpracy z Eweliną Supińską, ekspertką ds. wellbeingu i zdrowia psychicznego
